فضائل امام علی در آیه 67 سوره مائده

فضائل امام علی در آیه 67 سوره مائده

فضائل امام علی در آیه 67 سوره مائده

متن آیه:

يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّـهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّـهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ

آیه 67 سوره مائده

ترجمه :

اى پيامبر، آنچه را از جانب پروردگارت به تو نازل شده، ابلاغ كن؛ و اگر نكنى رسالتش را به انجام نرسانده‌اى. و خدا تو را از [گزند] مردم نگاه مى‌دارد. بی گمان، خدا گروه كافران را هدايت نمى‌كند

آیه تبلیغ در شان حضرت علی

شان نزول آیه :

عیاشی و قمی هر دو در جلد اول تفسیرهای خود تصریح کرده اند که این آیه پس از بازگشت رسول خدا از حجه الوداع در منطقه غدیر خم نازل شده است. از علمای اهل سنت نیز سیوطی در جلد دوم الدر المنثور و آلوسی در جلد ششم روح المعانی محل نزول این آیه غدیر خم بیان کرده اند. در برخی از منابع اهل سنت مانند جلد هشتم جامع البیان طبری، جلد اول جواهر الحسان تعالبی، جلد سوم تفسیر البحر المحیط ابوحیان و جلد دوم الدر المنثور سیوطی سبب نزول آیه تبلیغ مکلف شدن پیامبر برای ابلاغ اسلام بیان شده است. عالمان شیعه مانند کلینی در جلد اول الکافی، طبرسی در جلد اول الاحتجاج فی رد اللجاج، ابوالفتوح رازی در جلد چهارم روض الجنان و روح الجنان با تکیه بر روایات صحابه رسول خدا و امامان شیعه شان نزول آیه تبلیغ را در واقعه غدیر خم و اعلام جانشینی امیر المومنین می دانند. طبرسی در جلد اول اعلام الوری اینگونه جریان را بیان می کند :

جبرئیل ابتدا در هنگام حج در حجة الوداع نزد پیامبر(ص) آمد و از وی خواست برای جانشینی علی(ع) از مردم بیعت بگیرد، اما پیامبر به دلیل شناختی که از دشمنی قریش و منافقین و کینه توزان با امیرالمومنین (ع) داشت خطر تفرقه‌افکنی و بازگشت به جاهلیت را می‌دید لذا از پروردگار درخواست حفظ از مردم کرد.

جبرئیل برای بار دوم در مسجد خیف بر پیامبر نازل شد و همان امر را دوباره ابلاغ کرد بدون اینکه وعدۀ نگهبانی از خطر مردم را برای پیامبر به ارمغان آورده باشد.

در سومین دفعه امین وحی در بین راه مکه به مدینه نزد پیامبر آمد و مجدداً همان امر را تکرار کرد. پیامبر به جبرئیل فرمود من از اینکه مردم مرا در جانشینی علی دروغگو بدانند و سخنم را قبول نکنند بیمناکم.

در آخرین مرحله فرشته الهی در نزدیکی برکه‌ای به نام غدیر خم بر پیامبر نازل شد و پس از تکرار دستور خداوند، وعده نگهبانی و حفاظت از گزند منافقان را نیز برای رسول خدا به ارمغان آورد.

احتمالات دیگری نیز برای شان نزول این آیه به شرح زیر بیان شده است:

طبری، ثعالبی و سیوطی در منابع فوق الذکر احتمال می دهند این آیه در مکه و در آغاز رسالت پیامبر اکرم نازل شده باشد. یعنی سبب نزول آن امر به پیامبر برای ابلاغ حقایق دین به کفار و مشرکان است. آنان روایت می کنند که قبل از نزول این آیه برای حفظ جان پیامبر مراقبینی گماشته شده بودند که پس از نزول این آیه توسط رسول الله مرخص شده و ایشان فرموده اند خداوند مرا از گزند بدخواهان حفظ می کند.

در نقد این احتمال می توان چنین بیان داشت که به گفته بسیاری از جمله ابن عطیه در جلد پنجم المحرر الوجیز یا قرطبی در جلد سوم الجامع الاحکام القران و… سوره مائده در مدینه نازل شده و ترمذی در جلد پنجم الجامع الصحیح از عبدالله ابن عمر نقل می کند که سوره مائده آخرین سوره نازل شده است. به همین دلیل در جلد ششم تفسیر التحریر ابن عاشور می گوید فرض نزول آیه تبلیغ در مکه و نیز اینکه آیه مزبور طی سالیان دراز بدون الحاق به هیچ سوره ای خای و به تنهایی خوانده شده باشد یا احیاناً در بایگانی بوده باشد فرض درستی نیست. نکته حائز اهمیت دیگر اینکه بنابر نظر ابن کثیر در جلد دوم از تفسیر القران العظیم روایاتی که به گماشتن مراقب برای جان پیامبر اشاره دارد غالباً حدیث غریب و منکر هستند.

احتمال دیگری را نیز طبری در جلد چهارم جاملع البیان و فخر رازی در جلد دوازدهم التفسیر الکبیر مطرح می کنند که این آیه در مدینه نازل شده و هدف از نزول آن مکلف کردن رسول خدا به ابلاغ بی واهمه حقایق وحی به اهل کتاب است. به گفته ابوحیان در جلد سوم تفسیر البحر المحیط به استناد اینکه موضع آیه نباید با قبل و بعد خودش بیگانه باشد و چون قبل و بعدش درباره اهل کتاب صحبت می کنند پس پیامبر مامور به ابلاغ حکم رجم و سنگسار و قصاص به اهل کتاب بوده که یهودیان و مسیحیان این احکام الهی تورات و انجیل را تحریف و تغییر داده بودند.

نکته ای که برای رد این احتمال می توان مطرح کرد این است که به سیاق برخی آیات قران مانند آیات  26و27 سوره احزاب یا 2 تا 4 سوره حشر، بعد از جنگ های مسلمین با یهودیان به خصوص غزوه بنی قریظه و غزوه خیبر قدرت و شوکت یهودیان کسته شده و با تصرف پایگاه و تبعید برخی از ذینفوذان، هیمنه قدرتشان در مدینه از بین رفته بود. مطابق آیه 61 سوره آل عمران هم مسیحیان که قدرت ویژه ای در عربستان نداشتند یک مقابله با مسلمانان داشتند و آن هم ماجرای مباهله بوده که به درخواست خود مسیحیان منتفی گردید. با این تفاصیل دلیلی برای نگرانی آن حضرت از یهود و نصارا وجود نداشت تا سبب واهمه از ابلاغ حقایق دین به آنان باشد. افزون بر این، آیه تبلیغ از جهت موضوع، با آیات قبل و بعد از خود بیگانه نیست، زیرا آیات قبل و بعد، در نکوهشِ یهود و نصاراست و چه بسا آنان تصور می‌کرده‌اند که با رحلت رسول خدا، دوران قدرت مسلمانان سپری می‌شود و بار دیگر زمینه نفوذ و سلطه آنان فراهم می‌گردد، اما آیه تبلیغ که درباره تعیین رهبری امت اسلامی پس از پیامبر است، بطلان این تصور را آشکار ساخت . از سویی به گفته طبرسی در اعلام الوری جلد سوم این مطلب با «‌آیه اکمال»‌ که پس از اعلام ولایت امام علی(ع) نازل شد، نیز تناسب دارد.