فضائل امام علی در آیه 55 سوره مائده (آیه ولایت)
فضائل امام علی در آیه 55 سوره مائده
متن آیه:
إِنّما وَلیُّکُمُ اللهُ و رَسولُهُ والَّذینَ ءَامَنوا الَّذینَ یُقِیمُونَ الصَّلوةَ و یُؤتُونَ الزَّکوة و هُم راکِعونَ
آیه 55 سوره مائده
ترجمه :
ولیّ شما فقط خدا، پیامبر و مؤمنانی هستند که نماز را به پا داشته و در رکوع زکات می‌دهند
شان نزول آیه ولایت:
به نقل از حاکم حسکانی در جلد اول شواهد التنزیل روزی فقیری وارد مسجد پیامبر(ص) شد و تقاضای کمک کرد، ولی کسی چیزی به او نداد. او دست خود را به آسمان بلند کرد و گفت: «خدایا! شاهد باش که من در مسجد رسول تو تقاضای کمک کردم، ولی کسی به من چیزی نداد». در همین حال، حضرت علی(ع) که در حال رکوع بود، به انگشتری که در دست راستش بود اشاره نمود. فقیر نزدیک آمد و انگشتررا از دست ایشان بیرون آورد و این آیه نازل شد.
تفاسیر شیعه مانند طبرسی در جلد سوم مجمع البیان، طوسی در جلد سوم التبیان، طباطبایی در جلد ششم المیزان و… سبب نزول این آیه را شان نزول ذکر شده می دانند.
شیخ مفید در مسار الشیعه تاریخ این ماجرا و نزول آیه ولایت را 24 ذی الحجه بیان کرده است.
قاضی ایجی از علمای اهل سنت در المواقف به اجماع مفسران در نزول این آیه در شان حضرت علی تصریح کرده و میر سید شریف جرجانی، سعد الدین تفتازانی در جلد پنجم از شرح المقاصد و علامه حلی در شرح تجرید این اجماع را تایید کرده اند.ابن رستم طبری در المسترشد فی الامامه بیان می کند که علی ابن ابیطالب در روز شورا از حاضران اقرار گرفت که این آیه در شان وی نازل شده است.
غیر از اهل بیت که شان نزول این آیه حضرت علی معرفی کرده اند مانند نمونه هایی که کلینی در جلد اول الکافی از امام باقر و امام صادق نقل کرده، حاکم حسکانی در جلد اول شواهد التنزیل آن را از صحابه ای مانند ابن عباس، انس ابن مالک و مقداد بن اسود نیز نقل می کند. طبرانی در المعجم الکبیر ابورافع مدنی را که انصار بود راوی این حدیث می داند. سیوطی در جلد سوم الدر المنثور در صحابه از عمار یاسر و در تابعین از سلمه ابن کهیل نقل می کند. ابن تیمیه در جلد دوازدهم از تفسیر الکبیر ابوذر غفاری از صحابه را نقل کننده این حدث معرفی کرده است. در جلد چهارم تفسیر القران العظیم از ابن ابی حاتم، عتبه ابن ابی حکیم؛ در جلد دهم تفسیر جامع البیان طبری، سدّی؛ در جلد دوم احکام القران از جصاص، مجاهد؛ که جملگی از تابعین بودند به عنوان راویان این حدیث معرفی شده اند.
ابن شعبه حرّانی در تحف العقول احادیث مربوط به شان نزول این آیه از احادیث صحیح می داند. آلوسی در جلد سوم روح المعانی می گوید: بیشتر اهل حدیث(سنی مذهب) قائل بر شان نزول این آیه در شان حضرت علی بوده اند. علامه طباطبایی در جلد ششم تفسیر المیزان، بسیاری از این احادیث را آورده و درباره اعتبار آنها می‌نویسد: اگر این همه روایت درباره شأن نزول این آیه، نادیده گرفته شود، باید به طور کلی از تفسیر قرآن چشم پوشید؛ چراکه وقتی به این همه روایت اطمینان نکنیم، چگونه می‌توانیم به یک یا دو روایتی که در تفسیر دیگر آیات قرآن نقل شده، اطمینان نماییم. وی این روایات را موافق قرآن دانسته و می‌گوید بزرگان تفسیر و حدیث این احادیث را نقل کرده‌اند و با آنها مخالفت نکرده‌اند و برخی -همچون ابن‌تیمیه- که مخالفت کرده‌اند، عناد و دشمنی را به انتها رسانده‌اند. تعدادی از علمای محدث اهل سنت که این شان نزول را نقل کرده اند عبارتند از : سیوطی، خظیب هندی، ابن عساکر، ابن ابی حاتم، محمد ابن جریر طبری، حافظ نسائی، حافظ عبدالرزاق صنعانی، ابوالقاسم طبرانی، ابن جوزی، هیثمی و…
البته ابن تیمیه در جلد هفتم منهاج السنه، ابن کثیر در جلد سوم تفسیر القران العظیم و فخز رازی در تفسیر الکبیر حدیث مربوط به این آیه را ضعیف شمرده اند. ابن الجوزی نیز در زاد المسیر جلد اول بیان می کند در برخی تفاسیر اهل سنت از عباده بن صامت، ابوبکر و تمامی مسلمانان نیز به عنوان کسی که این آیه در شان او نازل شده نامبرده شده است. آن گروه که تمام مسلمانان را شان نزول این آیه می دانند مراد از ولی را در آن دوستی دانسته اند نه ولایت.
