فضائل امام علی در آیه 119 سوره توبه
فضائل امام علی در آیه 119 سوره توبه (قسمت اول)
متن آیه:
يا أَيُّها الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقوا الله وَ كُونُوا مَعَ الصّادقين
آیه 119 سوره توبه
ترجمه :
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! از خدا بپرهيزيد و با صادقان باشيد.
شان نزول و بیان آیه :
شیخ صدوق در اکمال الدین، مجلسی در جلد 33 بحار الانوار و قندوزی در ینابیع الموده نقل می کنند که وقتی آیه صادقین نازل شد فردی از پیامبر(ص) پرسید: آیا صادقین عام است یا خاص؟ پیامبر(ص) پاسخ داد: کسی که مأمور به همراهی با صادقین شده است، عام است و همه مؤمنان را شامل می‌شود؛ ولی صادقون، خاص است و به برادرم علی(ع) و دیگر جانشینان من تا روز قیامت اختصاص دارد . از سویی در جلد چهارم الدرّ المنثور سیوطی و جلد دوم الغدیر امینی به عنوان دو عالم بزرگ اهل تسنن و تشیع مراد از صادقین را علی یا علی و اصحاب او یا علی و اهل بیتش معرفی نموده اند. مرحوم کلینی در جلد اول اصول کافی صادقین را به اهل بیت تفسیر نموده و حاکم حسکانی در جلد اول شواهد التنزیل به محمد و اهل بیتش اشاره می کند. گروهی که قائل به تفسیر قران با قران بوده اند نگاه دیگری به این آیه داشته اند من جمله :
طبرسی در جلد سوم تفسیر مجمع البیان اوصاف یاد شده در آیه 177 سوره بقره را مراد صادقین می داند.
در جلد هشتم از الجامع الاحکام القران جناب قرطبی نیز مراد از صادقین مهاجرینی بیان شده که در آیه هشتم سوره حشر به آن اشاره رفته است.
طوسی در تفسیر التبیان جلد پنجم مراد از صادقین را به شرح آیه 23 سوره احزاب بیان می کند. البته ایشان اشاره ای نیز می کنند که به استناد قرائت عبدالله ابن مسعود کلمه مَعَ (با) در این آیه را به معنای مِن (از) نیز می توان دانست و معنای آیه می شود مومنان باید پرهیزکار و راستگو باشند. البته در جلد یازدهم تفسیر طبری بر این روایت دو اشکال وارد آمده؛ اول آنکه چون کاربرد مَعَ به جای مِن رایج نیست باید دلیلی برای این استنباط در آیه وجود داشته باشد که نیست از سویی چون این قرائت توسط افراد کمی روایت شده قابل اعتماد نیست.
این نکته را اضافه کنیم که واژه صادقین جمع صادق از ماده ص-د-ق بوده و به نظر جرجانی در التعریفات به معنای مطابقت حکم با واقع است. زمخشری از مفسران اهل سنت در تفسیر الکشاف جلد دوم می گوید صادقین کسانی اند که در دین خدا از نظر عقیده ، گفتار و رفتار صادق اند. طباطبایی در جلد نهم از تفسیر المیزان کسی را که عقیده او با واقعیت مطابقت دارد یا ظاهر و باطنش با یکدیگر سازگار و همراهند را صادق می داند.
فضائل امام علی در آیه 119 سوره توبه (قسمت دوم) معروف به آیه صادقین
متن آیه:
يا أَيُّها الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقوا الله وَ كُونُوا مَعَ الصّادقين
آیه 119 سوره توبه
ترجمه :
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! از خدا بپرهيزيد و با صادقان باشيد.
شان نزول و بیان آیه :
علامه حلی در کشف المراد در خصوص شرح کلام محقق طوسی در این باره که آیه وَکُونُوا مَعَ الصَّادِقِین از دلایل امامت علی ابن ابیطالب است آورده : خداوند متعال به بودن با صادقین امر کرده است و مقصود از صادقین کسانی‌اند که صادق بودن‌شان معلوم است و این فقط در مورد معصوم تحقق می‌یابد؛ زیرا نمی‌توان از صادق بودن غیر معصوم آگاه شد و بنابر اجماع مسلمانان، در میان اصحاب پیامبر(ص) غیر از علی(ع) کسی معصوم نبود. بحرانی در منار الهدی نکته دیگری را نیز بیان می کند که جالب توجه می باشد. او می گوید : برخی از متکلمان برآنند آیه صادقین بر افضلیت امام دلالت دارد؛ زیرا بر تقدیم شخص افضل بر شخص مفضول تصریح دارد؛ چون براساس آیه، با صادقین بودن واجب است و این مطلب تمام نیست مگر با ترک همراهی با غیرصادقین.
فخر رازی که از مفسران اهل سنت است در جلد شانزدهم از مفاتیح الغیب در ذیل این آیه بیان می کند : جمله «یا أیها الّذینَ آمنوا اتَّقُوا الله» مؤمنان را به رعایت تقوای الهی دستور داده و از آنان خواسته که با صادقین باشند. از این عبارت معلوم می‌شود مؤمنان، معصوم نیستند و برای در امان بودن از خطا، باید از کسانی پیروی کنند که از خطا به دور هستند و آنان صادقین‌‌اند و چون این مطلب (خطاپذیری مؤمنان) در همه زمان‌ها تحقق دارد، پس در همه زمان‌ها نیز باید معصوم وجود داشته باشد تا مؤمنان از او پیروی کنند. البته وی مصداق صادقین را «مجموع امت» دانسته است؛ زیرا پیروی از معصوم در صورتی ممکن است که انسان او را بشناسد؛ اما ما شخص مشخصی را به‌عنوان معصوم نمی‌شناسیم. بنابراین مراد از صادقین، مجموع امت است و مؤمنان باید از آنان پیروی کنند. ربانی گلپایگانی در کتابی که با نام آیه صادقین نوشته به تفصیل نظر فخر رازی را بررسی کرده و بیان می کند سخن فخر رازی در اینکه مقصود از «صادقین» افراد معصوم‌اند، صحیح است؛ اما اینکه مصداق آن را «اجماع امت» بیان کرده، نادرست است؛ زیرا اولاً مسائلی که امت اسلامی بر آن اجماع کنند، اندک است و نمی‌تواند راهگشای مسلمانان در احکام دینی باشد؛ ثانیاً اگر اجماع امت، شامل فرد معصوم نباشد، همچنان این احتمال وجود دارد که خطا کنند؛ ثالثاً با مراجعه به آیاتی مثل آیه تطهیر و روایاتی مثل حدیث ثقلین و حدیث سفینه به‌روشنی می‌توان معصوم‌بودن اهل بیت (ع) را شناخت. وی در ادامه در خصوص معصوم بودن صادقین و استناد به همین آیه آورده آنچه معصوم بودن «صادقین» را قوی‌تر می‌کند این است که دستور «کونوا مع الصادقین» بدون هیچ‌گونه قید و شرطی آمده است که دو نکته می‌توان از آن استفاده کرد: یکی اینکه صادقین کسانی‌اند که در همه رفتار ارادی‌شان اعم از عقیده، اخلاق، گفتار و رفتار صادق‌اند (اطلاق موردی) و دیگر اینکه آنان در همه حالات چنین‌اند (اطلاق احوالی). بدون شک چنین چیزی فقط از شخص معصوم برمی‌آید؛ در نتیجه صادقین همان ائمه معصوم هستند و مؤمنان باید از آنان پیروی کنند.
