فضائل امام زمان در سوره توبه، فتح و صف
فضائل امام زمان در سوره توبه، فتح و صف و ارتباط آیات قران با مهدویت
متن:
هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ
ترجمه:
اوست خدایی که رسولش (محمّد مصطفی صلّی اللّه علیه و آله) را به هدایت خلق و ابلاغ دین حق فرستاد تا آن را هر چند مشرکان خوش ندارند بر همه ادیان عالم غالب گرداند.
آیه 33 سوره توبه ، آیه 28 سوره فتح و آیه 9 سوره صف
قسمت 1
بیان آیه:
محسن قرائتی در جلد سوم تفسیرنور در ذیل آیه 33 سوره توبه آورده گرچه اسلام از نظر منطق و استدلال هميشه پيروز بوده است، امّا اين آيه، غلبه‌ى ظاهرى و وعده‌ى حاكميّت اسلام بر جهان را بيان مى‌كند. چنانكه در آيات ديگرى نيز «ظَهَرَ» به معناى استيلا يافتن آمده است، مثل: «إِنْ يَظْهَرُوا عَلَيْكُمْ يَرْجُمُوكُمْ» اگر بر شما غالب شوند، سنگسارتان مى‌كنند.(آیه 20 سوره کهف) ودرباره‌ى كفّار آمده است: «إِنْ يَظْهَرُوا عَلَيْكُمْ لا يَرْقُبُوا فِيكُمْ إِلًّا وَ لا ذِمَّةً» اگر بر شما غالب شوند، هيچ عهد و پيمانى را مراعات نمى‌كنند. (آیه 8 سوره توبه). از يك سو اين آيه تاكنون تحقّق نيافته است و از سويى ديگر خداوند وعده‌ى حاكميّت كلّى اسلام را داده و وعده‌اش دروغ نيست، در نتيجه همان گونه كه در روايات بسيارى آمده است، اين آيه به ظهور حضرت مهدى عليه السلام اشاره دارد.
در منتخب الاثر آمده که مسأله‌ى حضرت مهدى عليه السلام و قيام جهانى او، در روايات بسيارى از طريق شيعه و اهل‌سنّت آمده و در اغلب كتب حديثى عامّه نيز مطرح شده و از مسلّمات اعتقادى مسلمانان است. هرچند برخى از جمله وهابيّت به دروغ اين عقيده را مخصوص شيعه دانسته‌اند.
در تفسیر نورالثقلین از امام باقر عليه السلام نقل شده است : زمانى خواهد آمد كه هيچ كس باقى نخواهد ماند، مگر اينكه به رسالت حضرت محمّد صلى الله عليه و آله اقرار خواهد كرد.
در مورد حاكميّت دين در سراسر گيتى، احاديث بسيارى است؛ از جمله در تفسیر صافی از حضرت على عليه السلام روايت شده است كه در زمان ظهور امام زمان عليه السلام، هيچ خانه‌اى و هيچ قريه‌اى نخواهد بود، مگر آنكه اسلام وارد آن خواهد شد، چه بخواهند، چه نخواهند. و صداى اذان هر صبح و شام در هر قريه‌اى شنيده خواهد شد.
فضائل امام زمان در سوره توبه، فتح و صف
قسمت 2
اوست خدایی که رسولش (محمّد مصطفی صلّی اللّه علیه و آله) را به هدایت خلق و ابلاغ دین حق فرستاد تا آن را هر چند مشرکان خوش ندارند بر همه ادیان عالم غالب گرداند.
آیه 33 سوره توبه ، آیه 28 سوره فتح و آیه 9 سوره صف
بیان آیه:
حسینی شاه عبدالعظیمی در جلد پنجم از تفسیر اثنی عشری در ذیل آیه 33 سوره توبه بیان می کند مراد غلبه اسلام و توحيد است بر تمام عالم و عالميان، و لكن تأويل آيه شريفه محقق نگرديده، و چون وعده الهى تخلف پذير نيست البته و مسلما اين وعده منجز و وقوع خواهد يافت زمان ظهور ولىّ زمان و قطب دائره امكان، حضرت حجة بن الحسن عجل اللّه فرجه، چنانچه اخبار ائمه هدى مؤيد و دال بر اين است.
شیخ ابوالفتوح رازی در تفسیر کبیر از مقداد ابن اسود به نقل از رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم نقل می کند که باقى نماند روى زمين خانه‌اى گلى و سنگى مگر آنكه خداى تعالى داخل فرمايد كلمه اسلام را در آن، يا به تمامى عزت و يا به تمامى ذلت، يا عزيز شوند به عزت ايمان، و يا ذليل گرداند آنها را تا متدين شوند به اسلام و ايمان.
در تفسير البرهان شیخ صدوق به اسناد خود روايت نموده از ابى بصير که حضرت صادق سلام اللّه عليه در آيه شريفه «هُوَ الَّذِي أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدى …» فرمود: قسم به خدا نازل نشده تأويل آن هنوز، و نازل نشود تأويل آن تا بيرون آيد قائم، وقتى آن حضرت ظاهر شود باقى نماند كافرى به خدا و نه مشركى به امام مگر كراهت دارد و نمى‌خواهد خروج او را، زيرا اگر كافرى در شكم سنگى باشد سنگ به قدرت كامله تكلم كند كه اى مؤمن، در بطن من كافرى است، مرا بشكن و او را بيرون آور و بكش. عياشى و طبرسى از حضرت باقر عليه السّلام روايت نموده كه: ظهور ديانت اسلامى، زمان خروج مهدى آل محمد عجل اللّه فرجه باشد، پس باقى نماند احدى مگر آنكه اقرار نمايد به حضرت محمّد صلّى اللّه عليه و آله.
فضائل امام زمان در سوره توبه، فتح و صف
قسمت 3
بیان آیه:
ثقفی تهرانی در جلد دوم تفسیر روان جاوید ذیل آیه 33 سوره توبه به نقل از کافی از امام كاظم (ع) در تفسير اين آيه نقل نموده كه او آنچنان خدائى است كه امر كرد پيغمبر خود را بولايت براى وصىّ او و ولايت دين حق است براى آنكه غالب كند آنرا بر تمام اديان در وقت قيام قائم و خدا باتمام رساننده است ولايت قائم را اگر چه كراهت دارند. منكران ولايت على (ع) سؤال نمودند اين تنزيل آيه است؟ فرمود بلى اين تنزيل است و غير آن تأويل. در مجمع البیان طبرسی از امام باقر (ع) نقل نموده در تفسير اين آيه كه اين امر در وقت ظهور مهدى است از آل محمد (ص) كه در آنزمان احدى باقى نمى‌ماند مگر آنكه اسلام مياورد و در اكمال الدین شیخ صدوق و تفسیر قران عياشى از امام باقر (ع) نقل نموده كه قائم ما منصور است برعب و مؤيّد است بنصرت الهى تمام زمين را مسخّر مى‌كند و گنجها براى او آشكار ميگردد و سلطنت او بر مشرق و مغرب احاطه پيدا ميكند و خدا بوجود او دين خود را بر تمام اديان غالب ميفرمايد و در زمين خرابه باقى نمى‌ماند مگر آنكه آباد ميشود و حضرت عيسى عليه السلام نازل ميشود و باو اقتدا مى‌كند و در اين باب روايات بقدرى زياد است كه حقير از نقلش عاجزم و براى تقويت قلوب و استشهاد بر مطلوب بهمين مقدار اكتفا ميشود.
سید عبدالحسین طیب در جلد هشتم از تفسیر اطیب البیان آورده خداوند زمانی این سوره را بر رسول خود نازل کرد که سرتاسر دنيا را شرك و كفر و جهالت فرو گرفته بود که دوره جاهليت گفتند فقط موحد در عالم اوصياء ابراهيم [ع] و عيسي [ع] و بعضي از خواص آنها بودند آنهم از ترس قدرت بر اظهار نداشتند مثل آباء حضرت رسالت صلّي اللّه عليه و آله و سلّم و امّهات آنها که در زيارت وارث ميخواني اصلاب شامخه و ارحام مطهّره چنانچه حضرت ابراهيم [ع] هم در همچه عصري مبعوث شده. لِيُظهِرَه‌ُ عَلَي الدِّينِ كُلِّهِ اگر مراد اظهار بادله واضحه و براهين ساطعه و حجج ظاهره باشد بحمد اللّه جزءا فجزءا عقائد مذهب شيعه اثني عشريه مثل آفتاب روشن است و اگر مراد از بين رفتن مذاهب فاسده و عقائد باطله باشد بدست يد اللهي حضرت مهدي عجل اللّه تعالي فرجه ظاهر خواهد شد وَ لَو كَرِهَ المُشرِكُون‌َ.
فضائل امام زمان در سوره توبه، فتح و صف
قسمت 4
بیان آیه:
مکارم شیرازی و گروه وی در تفسیر نمونه ذیل آیه 33 سوره مبارکه توبه می نویسند :
سر انجام در این آیه بشارت عالمگیر شدن اسلام را به مسلمانان داده و با آن، بحث آیه گذشته را دائر بر این که تلاشهای مذبوحانه دشمنان اسلام به جایی نمی‌رسد، تکمیل می‌کند و منظور از «هدی» دلائل روشن و براهین آشکاری است که در آیین اسلام وجود دارد و منظور از «دین حق» همین آیینی است که اصولش حق و فروعش نیز حق و بالاخره تاریخ و مدارک و اسناد و نتیجه و برداشت آن نیز همه حق است و بدون شک آیینی که هم محتوای آن حق باشد و هم دلائل و مدارک و تاریخ آن روشن، باید سر انجام بر همه آیینها پیروز گردد.
آیه فوق- که عینا و با همین الفاظ در سوره «صفّ» آیه 9 آمده است و با تفاوت مختصری در سوره «فتح» آیه 28 تکرار شده، خبر از واقعه مهمی میدهد که اهمیتش موجب این تکرار شده است- خبر از جهانی شدن اسلام و عالمگیر گشتن این آیین میدهد.
زیرا مفهوم آیه پیروزی همه جانبه اسلام بر همه ادیان جهان است، و معنی این سخن آن است که سر انجام اسلام همه کره زمین را فرا خواهد گرفت و بر همه جهان پیروز خواهد گشت.
از امام صادق علیه السّلام در تفسیر این آیه چنین نقل شده: «به خدا سوگند هنوز محتوای این آیه تحقق نیافته است و تنها زمانی تحقق می‌پذیرد که «قائم» خروج کند و به هنگامی که او قیام کند کسی که خدا را انکار نماید در تمام جهان باقی نخواهد ماند».
و نیز از امام باقر علیه السّلام چنین نقل شده: «و عده‌ای که در این آیه است به هنگام ظهور مهدی از آل محمد صلّی اللّه علیه و آله صورت می‌پذیرد، در آن روز هیچ کس در روی زمین نخواهد بود مگر این که اقرار به حقانیت محمد صلّی اللّه علیه و آله می‌کند».
فضائل امام زمان در سوره توبه، فتح و صف
قسمت 5
در جلد اول اصول کافی شیخ کلینی، جلد بیست و چهارم بحار الانوار مجلسی و همچنین جلد پنجاه و یکم آن، در جلد سوم المناقب ابن شهر آشوب و همچنین تفسیر نورالثقلین حویزی از امام رضا ذیل آیه 33 سوره توبه نقل شده است تا او را بر تمام دینها در هنگام قیام قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) پیروز کند. در تفسیر روایی البرهان بحرانی، جلد دوم تفسیر عیاشی و نورالثقلین حویزی از امام باقر نیز نقل شده است هیچ‌کس نمی‌ماند جز اینکه اقرار به خاتمیّت محمّد (صلی الله علیه و آله) می‌کند. لِیُظْهِرَهُ یعنی تا خدا آن را در رجعت آشکار کند. در جلد پنجاه و سوم از بحار الانوار مجلسی در این راستا حدیثی به نقل از جابر ابن یزید از امام صادق روایت شده است که فرمود همانا برای امیرالمؤمنین (علیه السلام) با فرزندش حسین (علیه السلام) در زمین رجعتی است. وی با پرچم خود می‌آید تا اینکه انتقام خود را از بنی‌امیّه و معاویه و اولاد معاویه و آنها که همراه آنان به جنگ حضرت (علیه السلام) آمدند بگیرد، خداوند در آن روز سی‌هزار نفر از یاوران علی (علیه السلام) را که همه از اهل کوفه می‌باشند و هفتادهزار نفر از سایر مردم شیعه را به یاری علی (علیه السلام) برانگیخته میگرداند. و دوباره در صفّین آن دو لشکر یکدیگر را مانند بار نخست ملاقات می‌کنند و تمام نفرات لشکر معاویه را از دم شمشیر می‌گذراند، به‌طوری‌که یک نفر آنها باقی نمی‌ماند که خبر آنها را بیاورد، آنگاه در روز رستاخیز هم خداوند آنها را برمی‌انگیزد و با فرعون و آل فرعون به بدترین عذاب‌ها گرفتار می‌سازد آنگاه علی (علیه السلام) بار دیگر با رسول خدا (صلی الله علیه و آله) به دنیا برمی‌گردد و پیغمبر پادشاه روی زمین می‌شود و سایر ائمّه (فرمانداران او خواهند بود، و به عکس روز نخست این‌بار به‌طور آشکار مبعوث می‌گردد و خدا را آشکارا عبادت می‌کند». سپس حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: «آری! و اللَّه امیرالمؤمنین (علیه السلام) دوبار به دنیا رجعت می‌کند، و با دست اشاره کرد که چندبار آن حضرت (علیه السلام) رجعت خواهد کرد. خداوند سلطنت تمام اهل عالم را از روز آفرینش دنیا تا روز فنای جهان به پیغمبر (صلی الله علیه و آله) میدهد تا وعدهای که در قرآن به آن حضرت (صلی الله علیه و آله) داده مصداق پیدا کند چنان که فرمود: لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ المُشْرِکُون
فضائل امام زمان در سوره توبه، فتح و صف
قسمت 6
در جلد ششم از تفسیر اهل بیت علیهم السلام و همچنین در البرهان تفسیر روایی بحرانی از امام باقر نقل شده است همانا آن اتّفاق هنگامی صورت می‌گیرد که مهدی آل محمّد (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، ظاهر شود، پس کسی باقی نمی‌ماند مگر اینکه به نبوّت محمّد (صلی الله علیه و آله) ایمان بیاورد. در جلد اول تفسیر قمی و همچنین جلد پنجاه و یکم بحار الانوار مجلسی از علی ابن ابراهیم تقل شده است که این آیه نیز درباره‌ی قائم آل محمّد (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است و او امامی است که خداوند او را بر همه‌ی ادیان غالب میگرداند و او زمین را از عدل‌وداد پر می‌کند همچنان که از ظلم و ستم پر شده باشد. این آیه نیز از آیاتی است که گفتیم تأویلش بعد از تنزیل می‌باشد. مجلسی در جلد پنجاه و سوم از بحار الانوار از مفضّل ابن عمر روایت می کند از مولایم حضرت صادق (علیه السلام) پرسیدم: «آیا مأموریت مهدی منتظر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) وقت معیّنی دارد که باید مردم بدانند کی خواهد بود»؟ فرمود: «حاشا که خداوند وقت ظهور او را طوری معیّن کند که شیعیان ما آن را بدانند. … ای مفضّل! او در وضع شبهه‌ناکی آشکار می‌شود، تا اینکه امرش روشن شود و نامش بالا رود و کارش آشکار گردد، و نام و کنیه و نسبش برده شود، و آوازه‌ی او در زبان پیروان حق و باطل و موافقین و مخالفین زیاد برده می‌شود، تا اینکه به‌واسطه‌ی شناختن او حجّت بر مردم تمام شود. به‌علاوه ما داستان ظهور او را برای مردم نقل کرده‌ایم و نشان داده‌ایم و نام و نسب و کنیه او را برده و گفته‌ایم که؛ او هم نام جدّش پیغمبر خدا (صلی الله علیه و آله) و هم کنیه‌ی اوست تا مبادا مردم بگویند اسم و کنیه و نسب او را نشناختیم، به خدا سوگند! کار او به‌واسطه‌ی روشن‌شدن نام و نسب و کنیه‌اش که بر زبانهای مردم بالا گرفته، متحقّق می‌شود. به‌طوری‌که آن را برای یکدیگر بازگو می‌کنند. همه‌ی این‌ها برای اتمام حجّت بر آن‌هاست. آنگاه همان‌طور که جدّش وعده داده، خداوند او را ظاهر میگرداند؛ هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالهُدی وَ دِینِ الحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ». مفضّل گفت: «مولای من! تأویل لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمشْرِکُونَ، چیست»؟ (یعنی چگونه امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بر همه‌ی ادیان غالب می‌شود)؟ حضرت (علیه السلام) فرمود: «تأویل آن این آیه است: وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّی لا تَکُونَ فِتْنَةٌ وَ یَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلهِ. ای مفضّل به خدا قسم! اختلاف را از میان ملل و ادیان برمی‌دارد و همه‌ی دینها یکی می‌شود چنان که خداوند فرموده است: إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللهِ الْإِسْلامُ».
فضائل امام زمان در سوره توبه، فتح و صف
قسمت 7
در جلد پنجاه و یکم از بحار الانوار مجلسی و همچنین در جلد ششم تفسیر اهل بیت علیهم السلام ذیل آیه 33 سوره توبه از ابن عباس نقل شده است این آیه محقّق نمی‌شود، تا زمانی‌که یهودی و نصرانی و صاحب دینی باقی نماند مگر آنکه داخل در اسلام شود، تا آنجا که گوسفند و گرگ و گاو و شیر و انسان و مار ایمنی دارند و هیچ موشی کیسه‌ای را نمی‌جود و جزیه وضع می‌شود صلیب شکسته می‌شود و خوک کشته می‌شود و این معنای آیه: لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمشْرِکُونَ است و این وضعیت در هنگامه‌ی قیام قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. در جلد پنجاه و دوم بحار الانوار از امام باقر نقل شده است خداوند قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را با رعب نصرت داده و با نصرت مؤیّد داشته. زمین در زیر پای او نور دیده می‌شود، و گنجها [و معادن] خود را برای او آشکار می‌سازد. سلطنتش شرق و غرب عالم را فرا می‌گیرد و خداوند به‌وسیله‌ی او دین خود را بر همه‌ی مسلک‌ها و ادیان باطله غالب گرداند، و هرچند مشرکان خوششان نیاید. ویرانه‌ای در روی زمین نمی‌ماند مگر اینکه آن را آباد می‌سازد. در جلد های سی و ششم و پنجاه و یکم از بحار الانوار و همچنین در تفسیر نورالثقلین حویزی از امام حسین نقل شده است از ما دوازده نفر مهدی هست که اوّل آنها علیّ‌ّ بن‌ابی‌طالب (علیه السلام) و آخر آنان نهمین نفر از فرزندان من خواهد بود که به حق قیام خواهد کرد، خداوند زمین را به‌وسیله‌ی او زنده خواهد نمود پس از اینکه مرده شده باشد، و به‌وسیله‌ی او دین را قوی و شوکت میدهد و آشکارش می‌کند، و حق را استوار می‌سازد تا آن را بر همه آیینها غالب گرداند، هر چند مشرکان کراهت داشته باشند!. وی غیبتی خواهد داشت که گروهی در اثر طول غیبت مرتدّ خواهند شد، و جماعتی در انتظار خواهند بود و در این راه رنج و اذیّت خواهند کشید، مخالفین به این دسته می‌گویند: «اگر شما راست می‌گویید پس این وعده کی انجام خواهد گرفت، کسی که بر طول غیبت او صبر کند و در این راه اذیّت و آزار ببیند این مرد مثل این است که با شمشیر در رکاب رسول خدا (صلی الله علیه و آله) جنگ می‌کند».
فضائل امام زمان در سوره توبه، فتح و صف
قسمت 8
در جلد پنجاه و یکم از بحار الانوار مجلسی به نقل از ابوبصیر از امام صادق نقل شده است تمام غیبت‌های پیغمبران (در زندگی قائم ما اهل بیت مطابق النّعل‌بالنعل نیز جاری است». عرض کردم: «آیا قائم (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، از شما اهل بیت (است»؟ فرمود: «ای ابوبصیر! او پنجمین فرزند پسرم موسی کاظم (علیه السلام) و فرزند بانوی کنیزان عالم است. غیبتش چندان طولانی گردد که اهل باطل دچار تردید شوند. سپس خداوند او را ظاهر کند و شرق و غرب جهان را به دست او بگشاید، و عیسی‌بن‌مریم (علیه السلام) از آسمان فرود آید و پشت سر او نماز گزارد. زمین با نور خداوند منوّر گردد و جایی در روی زمین نمی‌ماند که در آن غیر از خداوند عزّوجلّ پرستش شود همه‌ی ادیان از میان برود و بر همه آیینها غالب گرداند، هر چند مشرکان کراهت داشته باشند. در روایاتی دیگر از امام صادق نقل می کند که ولادت موسی (علیه السلام) بدین‌گونه بود که چون فرعون دانست زوال ملکش به دست او انجام می‌پذیرد، کاهنان را احضار کرد و آنها به وی گفتند این مرد از تیره‌ی بنی‌اسرائیل خواهد بود، او هم به مأمورین خود دستور داد که شکم زنان آبستن را شکافته و اطفال آنها را سر ببرند. برای نیل به این منظور بیش از بیست‌هزار طفل را به قتل رساندند ولی خداوند موسی (علیه السلام) را حفظ کرد و آنها به وی دسترسی نیافتند. بنی‌امیّه و بنی‌عبّاس هم چون دانستند که دولت و امراء و ستمگرانشان به دست قائم ما نابود می‌شود، دشمنی ما را به دل گرفتند و با شمشیرکشیده به کشتن و قطع نسل خاندان پیغمبر (صلی الله علیه و آله) پرداختند، با این امید که قائم آل محمّد (عجل الله تعالی فرجه الشریف) را به قتل رسانند، ولی خداوند نگذاشت که یک‌نفر از ستمگران به وی دست یابد تا نور خود را کامل کند و هر چند مشرکان کراهت داشته باشند. وی در جلد نوزدهم از بحار الانوار از امام علی نقل کرده وعده حق فرا میرسد. همان وعدهای که خداوند متعال در کتاب خود داد و فرمود: خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند وعده میدهد که قطعاً آنان را حکمران روی زمین خواهد کرد، همان‌گونه که به پیشینیان آنها خلافت روی زمین را بخشید. (نور/۵۵). آن زمانی است که از اسلام جز اسمی و از قرآن جز رسمی بر جا نمانده است و صاحب امر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) از دیدگان پنهان شده و عذر این امر بر او آشکار گشته است؛ چرا که فتنه، چنان دلها را در میان گرفته که نزدیک‌ترین کس به مردم، سخت‌ترین دشمن ایشان است. در آن هنگام، خداوند با چنان سپاهی که هرگز دیده نشده، او را یاری میدهد و اگر چه مشرکان را ناخوش آید، دین پیامبرش (صلی الله علیه و آله) را بر تمامی دینها چیره میگرداند.
