خطبه چهارم نهج البلاغه
خلاصه خطبه چهارم نهج البلاغه به صورت زیر تقسیم‌بندی می‌شود:
توصیف خداوند
- عظمت و قدرت خدا
- صفات الهی (رحمت، علم، حکمت)
دعوت به تقوا و پرهیزگاری
- اهمیت تقوا در زندگی فردی و اجتماعی
- آثار و نتایج تقوا
یادآوری نعمت‌های الهی
- نعمت‌های مادی و معنوی
- شکرگزاری و قدردانی از خداوند
هشدار درباره فتنه‌ها و آزمون‌ها
- فتنه‌ها و مشکلات اجتماعی
- ضرورت هوشیاری و آگاهی
فراخوانی به وحدت و همبستگی
- اهمیت اتحاد مسلمانان
- دعوت به همکاری در راه خیر
این خطبه برای عموم مسلمین (مردم اهل کوفه در زمان خلافت ایشان) ایراد شده و امام علی (ع) در این خطبه به تبیین صفات خداوند، دعوت به تقوا، یادآوری نعمت‌های الهی، هشدار درباره فتنه‌ها و آزمون‌ها، و فراخوانی به وحدت و همبستگی می‌پردازد. هدف این خطبه ارتقای آگاهی دینی و اجتماعی در میان مسلمانان و تشویق آن‌ها به همبستگی در برابر چالش‌های زمانه است.
دلیل بیان خطبه چهارم نهج البلاغه به چند عامل اساسی برمی‌گردد:
- تبیین صفات خداوند: امام علی (ع) می‌خواست مردم را با عظمت و صفات الهی آشنا کند تا ایمان و توکل آن‌ها بر خداوند تقویت شود.
- دعوت به تقوا: در شرایط بحرانی آن زمان، امام (ع) به اهمیت تقوا و پرهیزگاری تأکید کرد تا مردم بتوانند در برابر فتنه‌ها و مشکلات اجتماعی استقامت کنند.
- یادآوری نعمت‌های الهی: امام (ع) با ذکر نعمت‌های خداوند می‌خواست مردم را به شکرگزاری و قدردانی از خداوند دعوت کند تا آگاهی آنان نسبت به نعمت‌ها افزایش یابد.
- هشدار درباره فتنه‌ها: با توجه به شرایط پرتنش آن زمان، امام (ع) به مردم هشدار داد تا از فتنه‌ها و چالش‌ها هوشیار باشند و به مراقبت از ایمان و وحدت خود بپردازند.
- فراخوانی به وحدت: امام علی (ع) به ضرورت همبستگی مسلمانان تأکید کرد تا در برابر چالش‌ها و اختلافات، به اتحاد و هم‌دلی روی آورند.
برخی ازجملات پربازدید این خطبه به شرح زیر می باشند:
توصیف خداوند:
- خدای بزرگ، یگانه و بی‌همتاست
دعوت به تقوا:
- ای مردم! تقوا پیشه کنید، که در پرهیزگاری، نجات شماست
یادآوری نعمت‌ها:
- شکرگزاری از نعمت‌های خداوند، برترین عبادت‌هاست
هشدار درباره فتنه‌ها:
- بپرهیزید از فتنه‌ها که مانند شب تاریک‌اند
فراخوانی به وحدت:
- مسلمانان! در کنار یکدیگر باشید و از تفرقه دوری کنید
