آیه 79 سوره نسا با ادبیات
آیه 79 سوره نسا با ادبیات فارسی
در نظام کلی هستی تنها یک موثر و یک فاعل وجود دارد و تنها یک مشیت بر جهان حاکم است و غیر از آن هر چه هست یا وهم و خیال است یا مجرای ظهور همان مشیت. اما وقتی از نظام کلی به عالم کثرت باز میگردیم هر کسی مسئول رفتار و اعمال خویش خواهد بود و هر فعلی را فاعلی جداگانه است. در قران هر آنجا ه همه کارها به دست خدا معرفی شده منظور نظام کلی هستی ست و هر جا افراد مسئول اعمالشان معرفی شده اند نظر به عالم کثرت دارد. از این روست که جامی سروده
هر مرتبه از وجود حکمی دارد
گر حفظ مراتب نکنی زندیقی
پس ما در نظام کل مجبوریم و در نظام کثرت مختار و این مفهوم الامر بین الامرین است در قضیه جبر و اختیار
ما همه شیران ولی شیر علم
حمله مان از باد باشد دم به دم
حمله امن از باد و ناپیداست باد
جان فدای آنکه ناپیداست، باد!
ما که این اندر جهان پیچ پیچ
چون الف از خود چه داری هیچ هیچ
این را نظام کلی و وحدت سروده است و وقتی به عالم کثرت و سنت ها می رسد می سراید
اینکه گویی این کنم یا آن کنم
خود دلیل اختیار است ای صنم
